Zadaniem systemu wentylacji jest dostarczanie do pomieszczeń świeżego powietrza zewnętrznego i usuwanie z nich powietrza o obniżonej zawartości tlenu, za to o podwyższonym stężeniu substancji będących wynikiem działalności człowieka (palenia papierosów, gotowania, prania) oraz emitowanych przez materiały budowlane i wykończeniowe.
Intensywność wymiany powietrza, jaką ma zapewnić system wentylacji, musi być na odpowiednim poziomie. Nie może być zbyt słaba, ale też nie powinna być nadmierna, aby zimą nie powodować obniżenia wilgotności powietrza w pomieszczeniach mieszkalnych ani nie zwiększać niepotrzebnie wydatków na podgrzewanie powietrza wentylacyjnego.
W budownictwie mieszkaniowym można spotkać jedno z dwóch rozwiązań wentylacji mechanicznej: wywiewną – z jednym centralnym wentylatorem usuwającym zanieczyszczone powietrze z budynku i dopływem świeżego powietrza przez nawiewniki – albo nawiewno-wywiewną – wyposażoną w centralę wentylacyjną z dwoma wentylatorami (nawiewnym i wywiewnym) oraz wymiennikiem ciepła (rekuperatorem). Dzięki rekuperatorowi można zimą odzyskiwać energię z powietrza usuwanego i w ten sposób znacząco ograniczyć wydatki na ogrzewanie powietrza wentylacyjnego.
Do prawidłowego zbudowania instalacji wentylacji mechanicznej konieczny jest jej projekt. Powinien on zawierać opis techniczny (wymiary kanałów wentylacyjnych oraz elementów nawiewnych i wywiewnych, parametry i lokalizację centrali wentylacyjnej, czerpni, wyrzutni, ewentualnie wymiennika gruntowego) oraz rysunki przedstawiające koncepcję rozprowadzenia instalacji i rozmieszczenia jej elementów. Instalację da się ułożyć bez projektu, ale mało prawdopodobne, że będzie potem działała tak, jak byśmy tego od niej oczekiwali.
Przewody mają stosunkowo duże wymiary (średnicę co najmniej 125 mm, a gdy są prostokątne, powierzchnię przekroju nie mniejszą niż 120 cm2) i raczej trudno sobie wyobrazić, by w pomieszczeniach mieszkalnych mogły być prowadzone po wierzchu. Trzeba je jakoś ukryć – poziome na przykład w przestrzeni nad sufitem podwieszanym, pionowe – za obudową z płyt gipsowo-kartonowych, w szachcie instalacyjnym lub w przestrzeni pod schodami. Dlatego trzeba je układać, kiedy dom jest w stanie surowym.
Czerpnię, czyli dużą kratkę wentylacyjna z żaluzjami, można umieścić na ścianie zewnętrznej domu, najlepiej od strony północnej, możliwie daleko od okien, komina oraz wylotów pionów kanalizacyjnych. Jeśli instalacja współpracuje z gruntowym wymiennikiem ciepła albo na ścianie nie ma dobrego miejsca, można zrobić czerpnię gruntową, czyli zamontowaną na zakończeniu kanału ułożonego w gruncie i wyprowadzonego pionowo nad jego powierzchnię.
Wylot z wyrzutni zabezpieczony przed opadami atmosferycznymi trzeba umieścić tak, aby powietrze usuwane z wentylacji nie było kierowane do okien ani własnego, ani sąsiedniego budynku.
Nie da się w całości wyeliminować hałasu przenikającego przez obudowę urządzenia do otoczenia. Jego skutki można jednak ograniczyć, jeśli centralę ulokuje się z dala od pomieszczeń, w których przebywają ludzie, na przykład na strychu, poddaszu, w przestrzeni między stropem a kalenicą, w piwnicy, garażu albo w innym pomieszczeniu pomocniczym. Można ją też obudować, ale w taki sposób, by nie ograniczać do niej dostępu, bo zawiera elementy, które trzeba co pewien czas czyścić lub wymieniać (filtry) albo naprawiać (wentylatory, grzałki).
Korzyści z rekuperacji:
1. Stała, niezależna od warunków zewnętrznych i w pełni kontrolowana wymiana powietrza w pomieszczeniach.
2. Filtracja powietrza nawiewanego. Ograniczenie ekspozycji na alergeny i zanieczyszczenia smogowe.
3. Oszczędności na ogrzewaniu: nawet do 50%.
4. Bardzo wysoki komfort klimatyczny w wentylowanych pomieszczeniach: nie do uzyskania w domach z wentylacją grawitacyjną.
5. Możliwość wykorzystania energii z gruntu: gruntowy wymiennik ciepła.
6. Oszczędność do 15 tys. zł na kosztach inwestycji w pompę ciepła.
Wady rekuperacji:
1. Koszt inwestycyjny większy niż przy wentylacji grawitacyjnej.
2. Koszty eksploatacyjne: serwis, wymiana filtrów, zużycie prądu.
3. Możliwość awarii rekuperatora.
Dla kogo jest więc wentylacja mechaniczna? Dla wszystkich, którzy chcą mieszkać w domu, w którym przez cały czas jest świeże powietrze. Plus oszczędności na ogrzewaniu.